Βλέπω τις προσπάθειες που γίνονται για να ανέβει η ψυχολογία μας με την προβολή ιστοριών επιτυχίας κάποιων συμπατριωτών μας, και τα συναισθήματα που μου δημιουργούνται είναι ανάμικτα. Χαίρομαι κι εγώ όπως όλοι με τις επιτυχίες τους και είμαι περήφανος γι’ αυτούς. Από την άλλη, όμως, πικραίνομαι κι αγανακτώ. Είναι δυνατό να φτιάξει η ψυχολογία μου με τις εξαιρέσεις, όταν αυτές απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα;
Χαίρομαι και συγκινούμαι με τα ολυμπιακά μετάλλια και τις υπεράνθρωπες προσπάθειες των Ελλήνων αθλητών στο Ρίο της Βραζιλίας.
Για να φτιάξει πραγματικά η ψυχολογία μου, όμως, θα ήθελα να ακούσω έναν εκπρόσωπο της πολιτείας των Ελλήνων να πει –επιτέλους!– δυο λόγια αληθινά απ’ την καρδιά του.
Να πει πως η ελληνική πολιτεία δεν έχει προσφέρει παρά τα ελάχιστα, τα στοιχειώδη –ίσως σε μερικές περιπτώσεις ούτε κι αυτά– στην προσπάθειά τους. Να πει συγγνώμη παιδιά μας που δεν μπορούμε να σας προσφέρουμε περισσότερα, ντρεπόμαστε γι’ αυτό. Δεν διεκδικούμε τίποτε από τις δάφνες σας. Είναι όλες δικές σας. Δώσατε μάχη με άλλους αθλητές των οποίων οι χώρες τούς προσφέρουν πολύ περισσότερα και οι περισσότεροι χάσατε, ενώ λίγοι, μια χούφτα από εσάς, κερδίσατε. Είσαστε ανώτεροι των περιστάσεων, είμαστε κατώτεροι των περιστάσεων. Συγγνώμη!
Δυστυχώς το κράτος δεν δικαιούται να πάρει καθόλου από τη λάμψη των σχετικά λίγων Ελλήνων που διακρίνονται και πετυχαίνουν διεθνώς όχι μόνο στον αθλητισμό, παντού. Καλά κάνουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που παρουσιάζουν «την άλλη Ελλάδα», «την Ελλάδα που αγωνίζεται», «που πετυχαίνει», «που διακρίνεται διεθνώς» και τα παρόμοια. Αυτό είναι το σωστό, να προβάλλουν θετικά πρότυπα. Αλλά εγώ, έτσι περίεργος που είμαι (ή μήπως έγινα από τις συνθήκες; δεν ξέρω να σας το πω) εκνευρίζομαι ακόμα και με αυτό.
Τι νόημα έχει να δείχνουμε τους πέντε ανθρώπους που πέτυχαν, παρά τις όποιες αντιξοότητες, κάποια αξιοθαύμαστα πράγματα; Η πραγματικότητα που ζούμε δεν διαμορφώνεται από τις εξαιρέσεις, αλλά από τον κανόνα.
Ένα κράτος δεν κρίνεται από τις ακραίες τιμές (ανώτατες και κατώτατες), αλλά από τον μέσο όρο. Είναι θέμα στατιστικής. Υψηλός μέσος όρος – σπουδαίο κράτος. Χαμηλός μέσος όρος – «παλιόψαθα των εθνών».
Πώς να σας το δώσω να το καταλάβετε… Πείτε πως μια χώρα είναι μια μεγάλη γυάλα κλειστή. Και πως εμείς οι πολίτες είμαστε μικροσκοπικά ρινίσματα, μόρια σιδήρου που κινούμαστε τυχαία μέσα σε αυτήν. Το κράτος σε αυτό το παράδειγμα είναι ένας μαγνήτης. Όχι ισχυρός, χαμηλής ισχύος μεν, αλλά –ναι!– μαγνήτης που τοποθετείται έξω από τη γυάλα. Οι νόμοι, οι θεσμοί, οι πρόνοιες, η αξιοκρατία, η δικαιοσύνη, η ισονομία, η εύλογη πειθαρχία, η παροχή κινήτρων, η ανταμοιβή της αριστείας και της εργατικότητας, οι ίσες ευκαιρίες για όλους, η σωστή στελέχωση του κράτους – όλα αυτά είναι ο μαγνήτης.
Αν ο μαγνήτης τοποθετείται στο πάνω μέρος της γυάλας, τα σωματίδια σιγά-σιγά με τον καιρό πηγαίνουν τα περισσότερα ψηλά. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάποια δεν θα είναι στη μέση ή χαμηλά. Αν αντίθετα ο μαγνήτης είναι κάτω, τότε τα πιο πολλά σωματίδια θα είναι προς τα κάτω. Και σε αυτή την περίπτωση, βέβαια, θα υπάρχουν και κάποια που θα βρίσκονται στα ψηλότερα σημεία της γυάλας στο πλαίσιο της τυχαίας κίνησής τους.
Το θέμα είναι προς τα πού κινούνται τα περισσότερα σωματίδια. Πού είναι ο μέσος όρος; Αυτό έχει σημασία!
Αυτό ξεχωρίζει τις σοβαρές, ευνομούμενες και οργανωμένες πολιτείες από τις άλλες, τις τυχαίες, τις «ό,τι να ’ναι». Από τις ζούγκλες όπου όλα είναι πιθανά. Εκεί όπου ένας χειρουργός μεταμοσχεύσεων κινδυνεύει από τις καρύδες που του ρίχνουν από τα δέντρα οι μαϊμούδες στο κεφάλι. Εκεί όπου κάποιοι συμπαθείς κατά τα άλλα ιθαγενείς –αυτοί που έχουν ένα πανί μπροστά στα γεννητικά τους όργανα και τα οπίσθια ακάλυπτα– μπορεί να πάρουν στο κυνήγι μια αθλήτρια της ενόργανης γυμναστικής με φυσοκάλαμα και δηλητηριώδη βέλη. Εκεί όπου ένα εκπαιδευμένο στέλεχος των μυστικών υπηρεσιών, ο Ιάκωβος ο Μποντίδης σαν να λέμε, μπορεί να γλιστρήσει στα κόπρανα που άφησε ένας ιπποπόταμος και να σπάσει το χέρι του…
Είναι κάποιοι άνθρωποι που έχουν άστρο. Ταλαντούχοι, επίμονοι, ακαταπόνητοι, εργατικοί. Αυτοί όπου και να γεννηθούν, στο τέλος θα πετύχουν. Είτε είναι στην Ελλάδα, είτε στην Τζαμάικα, είτε στην Ουγκάντα ή στο Μπουρούντι. Να μου τους δείχνετε για να χαίρομαι, αλλά όχι για να καπηλεύεστε την επιτυχία τους. Βάλτε το μαγνήτη σωστά, δείξτε μου τον μέσο όρο. Αλλιώς δεν φτιάχνει ούτε η ψυχολογία μου, ούτε κι η ζωή μου…
ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΠΟΥΤΑΧΙΔΗΣ