Υπάρχει μια αμερικανική ιστοσελίδα που παρακολουθεί, και δίνει καθημερινά, τις εκτιμήσεις της για το ενδεχόμενο ενός πυρηνικού πολέμου. Την πρόσεξα σήμερα το πρωί και στην κλίμακα από 5 (πράσινο) ως 1 (κόκκινο) δίνει 4 (μπλε). Χαμηλές δηλαδή πιθανότητες.
Ένα από τα επιχειρήματα όσων ανησυχούσαν για την εκλογή Τραμπ ήταν πως δεν μπορεί τα κουμπιά ενός πυρηνικού πολέμου να βρίσκονται στα χέρια ενός ανθρώπου όπως ο νέος Αμερικανός πρόεδρος.
Για όσους γνωρίζουν, όμως, η πιθανότητα να οδηγηθεί η ανθρωπότητα στο χείλος ενός πυρηνικού γκρεμού είναι μικρότερη με τον Τραμπ από ό,τι με την Κλίντον. Όλα αυτά, βεβαίως, έχοντας υπόψη ότι τα πυρηνικά κουμπιά δεν πατιούνται επειδή έτσι θα θελήσει κάποια στιγμή ο οποιοσδήποτε Αμερικανός πρόεδρος.
Ο Τραμπ κέρδισε τις εκλογές αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα έχουν την εικόνα που παρουσίασε ο μέχρι χθες προεδρικός υποψήφιος. Οι ΗΠΑ έχουν θεσμούς (institutions) που επηρεάζουν, και πολλές φορές συνδιαμορφώνουν την αμερικανική πολιτική, ιδιαιτέρως την εξωτερική.
Τι σημαίνει τώρα η νίκη του κ. Τραμπ, πριν αρχίσουμε να αναζητούμε την πολιτική που θα ακολουθήσει και τις συνέπειες που θα έχει;
Τις εσωτερικές διαστάσεις της αντισυστημικής αμερικανικής ψήφου περιέγραψε πολύ καλά σε ένα άρθρο του τον Ιούλιο ο γνωστός σκηνοθέτης, βραβευμένος με Όσκαρ, Μάικλ Μουρ: Η αποβιομηχάνιση ευρέων περιοχών της Αμερικής οι οποίες κάποτε ήκμαζαν, η επί οκτώ χρόνια διακυβέρνηση της χώρας από έναν μαύρο, που δημιουργούσε αρνητικά αντανακλαστικά στη διακυβέρνηση από μια γυναίκα, ο χαρακτηρισμός της Χίλαρι Κλίντον ως γεράκι και ο συμβολισμός της ως διεφθαρμένης, η απογοήτευση των υποστηρικτών του Σάντερς από την υποψηφιότητα της Χίλαρι και η αντισυστημική λογική «ψηφίζω το αντίθετο από αυτό που μου υπαγορεύει το σύστημα» είναι μερικοί από τους λόγους που εύστοχα οδήγησαν τον ευφυή περί τα πολιτικά Μάικλ Μουρ να προβλέψει νίκη του Τραμπ.
Υπάρχουν, όμως, και σημαντικές διεθνείς επιδράσεις από την εκλογή Τραμπ:
• Ο κόσμος βρίσκεται σε μια μεταβατική φάση αναδιαμόρφωσης. Η βαθιά Αμερική, την οποία εξέφραζε η Κλίντον και όχι ο ρεπουμπλικανός Τραμπ, αντιλαμβάνεται πως είναι πλέον αδύναμη να διαδραματίσει το ρόλο του μοναδικού παγκόσμιου επικυρίαρχου. Οι ΗΠΑ είναι η ισχυρότερη δύναμη στον κόσμο, αλλά δεν είναι πια μόνες. Για να πετύχουν τη νέα παγκόσμια αναδιαμόρφωση θα πρέπει να λάβουν υπόψη και τις άλλες δύο δυνάμεις, τη Ρωσία και την Κίνα.
Όποιος δεν προσέχει τα άρθρα αναλυτών τύπου Μπρζεζίνσκι και Κίσινγκερ, καταλήγει σε λάθος συμπεράσματα.
Την άνοιξη ο Μπρζεζίνσκι σε ένα εμβληματικό κείμενό του τόνισε πως οι ΗΠΑ θα πρέπει να συνεργαστούν για την παγκόσμια αναδιάρθρωση με τη Ρωσία και την Κίνα, ή τουλάχιστον με μία από τις δύο αυτές δυνάμεις.
Η βαθιά Αμερική, όμως, δεν μπορεί να αποδεχθεί αυτήν την «υποβάθμιση». Και για πολλούς αναλυτές επέλεξε την περιορισμένη, ακόμη και πυρηνική σύγκρουση με τη Ρωσία ώστε να παραμείνει μόνη στην κορυφή, βέβαιη πως αν η σύγκρουση γίνει τώρα, θα την κερδίσει. Την πολιτική αυτή θα εφάρμοζε η κ. Κλίντον. Από το γεγονός αυτό πήγαζαν οι φόβοι που εκφράζονταν σε διάφορες αναλύσεις ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί ένας πυρηνικός πόλεμος.
Ο Τραμπ, αντιθέτως, φαίνεται να επιλέγει τη συνεργασία με τη Ρωσία και όχι με την Κίνα. Και είναι λογικό. Πολλές αμερικανικές επιχειρήσεις έχουν εγκατασταθεί στην Κίνα, και το γεγονός αυτό δημιουργεί προβλήματα στην αμερικανική οικονομία. Αντιθέτως, το ίδιο φαινόμενο δεν συντρέχει και με τη Ρωσία. Είναι, πράγματι, αλήθεια πως ο Τραμπ έχει τείνει χείρα συνεργασίας στη Μόσχα, της οποίας η πολιτική ελίτ δυσκολεύεται, σήμερα, να κρύψει τη χαρά της.
Από αυτής της πλευράς, ο κίνδυνος ενός πυρηνικού πολέμου υποχωρεί. Γι’ αυτό και στην αρχή αυτού του κειμένου επισημαίνεται ο χαμηλός δείκτης πυρηνικού κινδύνου.
• Η «γερμανική Ευρώπη» φαίνεται να ανησυχεί με την εκλογή Τραμπ. Ο Τραμπ έχει μια λογική απομονωτισμού και έχει διαμηνύσει, επανειλημμένως, πως δεν είναι διατεθειμένος να πληρώνει η Αμερική τα οικονομικά βάρη του ΝΑΤΟ. ΝΑΤΟ, όμως, χωρίς τις ΗΠΑ, δεν γίνεται. Άρα, αναδεικνύεται ένα πρόβλημα ευρωπαϊκής ασφάλειας το οποίο η γηραιά ήπειρος δεν είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει. Και δεν είναι έτοιμη ούτε επιχειρησιακά ούτε οργανωτικά ούτε οικονομικά. Ποια θα είναι η νέα αμυντική ευρωπαϊκή δομή αν το ΝΑΤΟ εξασθενήσει; Ποιες χώρες θα συμμετέχουν και με ποια μορφή; Ποιος θα καλύπτει τις οικονομικές ανάγκες; Η εξέλιξη αυτή είναι εφιάλτης για τη Γερμανία, η οποία, αν θελήσει να διατηρήσει τη σημερινή μορφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα πρέπει να υποστηρίξει το μεγαλύτερο οικονομικό κόστος μιας νέας αμυντικής δομής.
• Όσοι στην Ελλάδα ανέμεναν μια αμερικανική παρέμβαση για το ελληνικό χρέος θα πρέπει να είναι απογοητευμένοι. Οι απόψεις του νέου Αμερικανού προέδρου δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικές. Αφήνει το θέμα εντελώς στους Γερμανούς, και έχει μιλήσει με περιφρόνηση για τον τρόπο με τον οποίο η Ελλάδα ζητά τη διαχείριση του χρέους της από τους διεθνείς πιστωτές της. Πιστεύει, δε, πως η Ελλάδα δεν θα έπρεπε να μείνει στο ευρώ, κάτι που σημαίνει πως αν δρομολογηθεί από τη Γερμανία μια τέτοια πολιτική, η Ελλάδα δεν θα έχει την υποστήριξη των ΗΠΑ για την ανατροπή της, όπως επί Ομπάμα – μια εξέλιξη πολύ ανησυχητική για όσους πιστεύουν πως η χώρα μας δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει εκτός ευρώ και μόνη της την κρίση.
Από αυτής της πλευράς, γεννάται το ρώτημα αν έχει κάποιο πρακτικό αποτέλεσμα η επίσκεψη Ομπάμα στην Αθήνα, σε λίγες μέρες.
• Μια λογική απομονωτισμού, έστω και μερικού, θα αφήσει πολλά αμερικανικά κενά στην πολιτική των ΗΠΑ και την παρουσία τους στη Μέση Ανατολή. Κενά τα οποία τοπικοί περιφερειακοί δρώντες θα επιχειρήσουν να καλύψουν. Από αυτήν την άποψη, τα περιθώρια να αποκτήσει μεγαλύτερη κινητικότητα η τουρκική παρουσία στο Ιράκ και τη Συρία θα είναι υπαρκτά με ό,τι αυτό σημαίνει αμερικανική υποχώρηση, έστω και μερική απ’ την περιοχή, σημαίνει ακόμη πιο αναβαθμισμένο ρόλο και για τη Ρωσία. Άρα, ο παράγων Ρωσία θα είναι πολύ σημαντικός για τις ισορροπίες στην περιοχή.
• Πέρα από τα κατά καιρούς αριστερά φληναφήματα κατά του ΝΑΤΟ και της αμερικανικής παρουσίας στην περιοχή, θα πρέπει κανείς να εξετάσει πιο προσεκτικά τι σημαίνει ένας νέος αμερικανικός απομονωτισμός και ποιες δυνάμεις αναβαθμίζονται. Και να δει, πέραν από φοβικές προσεγγίσεις, τι σημαίνουν οι επισημάνσεις που έκανε τις τελευταίες ημέρες με παρέμβασή του ο πρώην αρχηγός ΓΕΣ Χρήστος Μανωλάς, όταν δήλωσε ότι τα επόμενα δέκα χρόνια ίσως χρειαστεί να πολεμήσουμε. Οι ενδείξεις εκεί οδηγούν. Όσοι έχουν την ευθύνη της άμυνας της χώρας, ας το προσέξουν.
Το παιχνίδι μάλλον τελείωσε, και τώρα μπαίνουμε στη φάση της μοιρασιάς. Αυτό είναι γεγονός, η μοιρασιά άρχισε. Αλλά αν θα γίνει με όσα είπε ο Τραμπ ή με τον τρόπο που έχει σχεδιάσει η βαθιά Αμερική, είναι ζητούμενο. Θα μπορέσει ο νέος Αμερικανός πρόεδρος να ελέγξει την αμερικανική εξουσία;