Τι διαβάζουν οι Έλληνες στις μέρες μας;

Νάντια Γιαννέλου*

Λογοτεχνία. Η τέχνη του λόγου. Μία λέξη, χιλιάδες νοήματα, άπειρα συναισθήματα. Διαβάζουν όμως λογοτεχνικά βιβλία οι Έλληνες του σήμερα;
Οι μαθητές στο άκουσμα και μόνο του όρου βγάζουν αλλεργικά εξανθήματα και δε τους κατηγορώ. Όταν στο ελληνικό σύστημα ο δεκαπεντάχρονος αναγκάζεται βεβιασμένα να αποστηθίσει τα νοήματα ενός έργου, όταν μάλιστα του έρχονται αναμασημένα, χάνεται όλη η μαγεία της υπόθεσης.
Σύμφωνα με έρευνες, οι γυναίκες κατέχουν το μεγαλύτερο ποσοστό του αναγνωστικού κοινού με θεματολογία Νεοελληνικής λογοτεχνίας και κυρίως της λεγόμενης «pop κουλτούρας» συγγραφέων όπως Αλκυόνη Παπαδάκη, Χρυσηίδα Δημουλίδου, Λένα Μαντά. Ανάμεσα στο γυναικοκρατούμενο αναγνωστικό κοινό, μόνο ένα μικρό ποσοστό θα δανειστεί βιβλία ξένης λογοτεχνίας όπως τη σειρά των μυθιστορημάτων Λυκόφως (Twilight Saga) και Πενήντα Αποχρώσεις του Γκρι (Fifty Shades of Grey).
Είναι όμως τα παραπάνω έγκυρα παραδείγματα λογοτεχνίας; Όταν ο Νεοέλληνας δεν έχει ιδέα από τα μεγαλύτερα έργα που έχουν γραφτεί ποτέ στην ιστορία, κι από τα οποία οι σύγχρονοι Έλληνες και ξένοι συγγραφείς είναι επηρεασμένοι, μπορούμε πραγματικά να μιλάμε για λογοτεχνία; Ρίτσος, Ελύτης, Καβάφης, Καρυωτάκης, Δημουλά, Εγγονόπουλος, Εμπειρίκος, Καββαδίας, Καζαντζάκης, Πολυδούρη, Σεφέρης, Γλύκατζη – Αρβελέρ είναι μόνο μερικοί απ’ τους πολλούς Έλληνες συγγραφείς και ποιητές. Ο μέσος Έλληνας έχει διαβάσει ενδεικτικά ένα με δύο αποφθέγματα των παραπάνω μέσω των κοινωνικών δικτύων.

Όσον αφορά την ξένη Λογοτεχνία, εκείνη που έχει επηρεαστεί και επηρεάσει ολόκληρες ιστορικές περιόδους, που αντικατοπτρίζει τα γεγονότα ολόκληρων εποχών, ο Έλληνας φαίνεται να έχει μαύρα μεσάνυχτα. Ας ξεκινήσω με τον πατέρα της Αγγλικής γλώσσας, το μεγαλύτερο ποιητή, θεατρικό συγγραφέα και δραματουργό του 16ου αιώνα, Ουίλλιαμ Σαίξπηρ. Από τα 38 θεατρικά του έργα, 154 σονέτες, δύο μεγάλα αφηγηματικά ποιήματα και πολλά μικρότερα, ο Έλληνας έχει κυρίως ακουστά το Ρωμαίος και Ιουλιέτα (Romeo and Juliet). Τέσσερις από τις μεγάλες τραγωδίες του είναι επίσης ο Άμλετ (Hamlet), Βασιλιάς Ληρ (King Lear) Macbeth (Μάκμπεθ) και Οθέλος (Othello), ενώ η Δωδέκατη Νύχτα (Twelfth Night) είναι μία απ τις δημοφιλέστερες κωμωδίες του. Αργότερα, το κίνημα του Ρομαντισμού, στα τέλη του 18ου αιώνα με κύρια ανάπτυξη σε Αγγλία και μετέπειτα Γερμανία και Γαλλία, ανέδειξε ονόματα όπως Γουίλιαμ Γουόρντσγουορθ οι Λυρικές Μπαλάντες (Lyrical Ballads), Σάμουελ Τέηλορ Κόλριτζ, Λόρδος Μπάιρον, Τζον Κητς, Ουίλλιαμ Μπλέηκ και τέλος η γοτθική, ρομαντική νουβέλα Φρανκενστάιν (Frankenstein) της Μαίρη Σέλεϊ. Από Βικτωριανή περίοδο στην Αγγλία του 1800 όπου η μοναρχία επικράτησε για 64 χρόνια, προκύπτουν τα μεγαλύτερα ανά τον κόσμο ονόματα, κολοσσοί της Λογοτεχνίας, ανάμεσα τους οι Τσαρλς Ντίκενς με το πασίγνωστο μυθιστόρημά του Μεγάλες Προσδοκίες (Great Expectations), Τζορτζ Έλιοτ (Μαίρη Ανν Έβανς), Άλφρεντ Τένισον, Λιούις Στίβενσον, και οι αδελφές Μπροντέ με το επίσης πασίγνωστο μυθιστόρημα Ανεμοδαρμένα Ύψη (Wuthering Heights). Τέλος, μετά την επήρεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, τέλη 19ου, αρχές 20ου αιώνα, το φιλοσοφικό κίνημα του Μοντερνισμού αναδύει λόγιους συγγραφείς και ποιητές όπως Τ.Σ. Έλιοτ, Φ. Σκοτ Φίτζεραλντ με το γνωστό του μυθιστόρημα Ο μεγάλος Γκάτσμπυ (Great Gatsby) , Τζόζεφ Κόνραντ, Έζρα Πάουντ, Βιρτζίνια Γούλφ.

Θα μπορούσαμε να αναλύουμε, ώρες, μέρες, χρόνια αυτούς κι άλλους πολλούς λογοτεχνικούς θησαυρούς, όμως δεν είναι αυτό το ζητούμενο εδώ. Το θέμα είναι πως ο μέσος Έλληνας θεωρεί πως διαβάζει λογοτεχνία όταν το αντικείμενο αυτής περιορίζεται σε σικέ έρωτες και σεξουαλικές φαντασιώσεις. Όταν η απάντηση του Έλληνα μαθητή στην ερώτηση «Τί είναι τα Ανεμοδαρμένα Ύψη» είναι «Γνωστό, λαϊκό hit της εποχής», τότε πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε την παιδεία μας και τις αξίες της.
Ο Έλληνας έχει μάθει να διαβάζει τα εύπεπτα, γλυκανάλατα ρομάντζα και να τα ονομάζει τέχνη του λόγου. Εάν ρίξουμε μια ματιά στη γενέτειρα όλων αυτών, τότε ίσως μπορούμε να λέμε πως διαβάζουμε λογοτεχνία.

Πηγές: Abrams, M. H. The Norton Anthology of English Literature. 8th ed. Vol. 2. New York: Norton, 1987. Print.
Dimitropoulou Maria, Jon Andoni Duñabeitia, Alberto Avilés, José Corral, and Manuel Carreiras. “Subtitle-Based Word Frequencies as the Best Estimate of Reading Behavior: The Case of Greek.” Frontiers. N.p., 21 Dec. 2010. Web. 13 Feb. 2015.
Tsourvakas, G. (2005). Το αναγνωστικό κοινό στην Ελλάδα τα δημογραφικά του χαρακτηριστικά και η συμπεριφορά του. 1st ed. [ebook] Athens: Institute of Communication, pp.1-16. Available at: http://www.instofcom.gr/wp-content/uploads/2014/02/readership_in_greece.pdf [Accessed 13 Feb. 2015].

*H Νάντια Γιαννέλου είναι Πτυχιούχος της Αγγλικής Φιλολογίας και Γλωσσολογίας.

©2015-Greekpress.gr