Τι κάνουμε για τον αποχαιρετισμό των κεκοιμημμένων σύμφωνα με την Ορθόδοξη και Λαική Παράδοση

Τα ήθη και τα έθιμα του τελευταίου αποχαιρετισμού αποτελούν μέρος της ζωής του ανθρώπου και χρέος μας είναι να τα γνωρίζουμε για να δείχνουμε σεβασμό στον συγγενή που αποχαιρετούμε αλλά και στην παράδοση που μας άφησαν οι πρόγονοί μας.(Το άρθρο αναφέρεται σε ήθη και έθιμα της Λαικής Παράδοσης στην πορεία των χρόνων).
Τον νεκρό τον πλένουν, τον ξυρίζουν, αν είναι άντρας, του φοράνε τα καλά ρούχα και τον βάζουν στο κρεβάτι. Του σταυρώνουν τα χέρια και τα δένουν μ’ ένα άσπρο πανί. Του δένουν και το σαγόνι με ένα άσπρο πανί. Τον σκεπάζουν με το σάβανο και αφήνουν μια τρύπα στη μύτη. Πάνω από τα χέρια του τοποθετούν μια εικόνα της Παναγίας ή όποια άλλη υπάρχει και ανάβουν το καντήλι.
Ο κάθε επισκέπτης που έρχεται για να τον αποχαιρετήσει, του φέρνει λουλούδια από το σπίτι του και μια λαμπάδα. Αυτά τα βάζουν στο φέρετρο. Μετά έρχεται ο παπάς και διαβάζει τον νεκρό.
Προετοιμασίες που γίνονται την ημέρα της κηδείας
Πρωί πρωί βράζουν ένα κιλό σιτάρι για λίγη ώρα και το ρίχνουν σε ένα ταψί χωρίς να το στολίσουν. Η οικογένεια ετοιμάζει τη φασολάδα και ζυμώνουν ψωμί για να φάνε οι συγγενείς του νεκρού. Τη ώρα που γίνονται αυτές οι εργασίες, οι συγγενείς γυναίκες κάθονται κοντά στο νεκρό και τον μοιρολογούν.
Φροντίζουν να αναθέσουν σε κάποιον να σκάψει τον τάφο στο νεκροταφείο. Αγοράζουν 2 κιλά κεριά τα οποία θα μοιραστούν σε όλους στην είσοδο της εκκλησίας από δυο άτομα που στέκονται ένας στα αριστερά και ένας δεξιά. Ένα μπουκάλι λάδι για να ανάψουν τα καντήλια της εκκλησίας. Χρειάζονται ακόμη ένα μπουκάλι λάδι για τα καντήλια της εκκλησίας του νεκροταφείου και ένα μπουκάλι κρασί.
Η έξοδος του νεκρού από το σπίτι
Η καμπάνα χτυπάει πένθιμα και στο σπίτι έρχεται ο παπάς μαζί με δυο παιδιά που κρατούν το ένα σταυρό και το άλλο τα εξαπτέρυγα. Στις τέσσερις γωνιές του νεκροκρέβατου δένουμε χειρομάντιλα και το ίδιο κάνουμε και στο σταυρό και στα εξαπτέρυγα. Συνολικά χρησιμοποιούμε εφτά μαντίλια.
Πρώτα βγαίνει ο νεκρός και μετά ακολουθούν η οικογένεια, οι συγγενείς και οι φίλοι.
Στην εκκλησία
Στην εκκλησία τοποθετούν τον νεκρό στη μέση, κάτω από τον πολυέλαιο, με το κεφάλι δυτικά. Στα χέρια του βάζουν μια εικόνα της εκκλησίας.
Αφού τελειώσει η νεκρώσιμος ακολουθία, όλοι οι παρευρισκόμενοι αποχαιρετούν τον νεκρό. Τα μέλη της οικογένειας στέκονται στην έξοδο της εκκλησίας και δέχονται τα συλλυπητήρια.
Στο νεκροταφείο
Στη συνέχεια φορτώνονται τη σορό νέοι συγγενείς και βαδίζουν για το νεκροταφείο. Πάντα μπροστά πηγαίνει το φέρετρο και πίσω ακολουθούν οι συγγενείς. Στο νεκροταφείο κατεβάζουν το φέρετρο στον τάφο με το κεφάλι του νεκρού προς δυσμάς και πάνω του ρίχνουν τα λουλούδια που είχαν φέρει οι συγγενείς.Ο παπάς τον ραντίζει με λάδι και τέλος τον σκεπάζουν με το χώμα. Όλοι ρίχνουν από λίγο χώμα στον τάφο.
Η οικογένεια του νεκρού είναι στην εκκλησία του νεκροταφείου μέχρι να γίνει η ταφή. Πρώτα φεύγει ο παπάς και  ακολουθούν οι υπόλοιποι. Φεύγοντας από το νεκροταφείο όλοι πλένουν τα χέρια τους στη βρύση. Παλιότερα τα έπλεναν στο σπίτι του νεκρού.
Για σαράντα ημέρες οι συγγενείς πηγαίνουν στην οικογένεια του νεκρού κάθε βράδυ μια μπουγάτσα, ψωμί ψημένο στο ταψί, ένα τσουκάλι φαγητό και ένα μπουκάλι κρασί για παρηγοριά σύμφωνα με παλαιότερα έθιμα.Σήμερα δεν γίνονται αυτά .
Τα μνημόσυνα
Τρεις ημέρες μετά την κηδεία πηγαίνουν από το βράδυ στην εκκλησία ένα πιάτο σιτάρι, και ένα μπουκάλι κρασί. Το πρωί πηγαίνουν στην εκκλησία ένα μπουκάλι άναμμα και δυο πρόσφορα. Η βραδινή προσφορά είναι για τα τριήμερα και η πρωινή για τα εννιάμερα.
Πριν περάσουν σαράντα ημέρες κάνουν μνημόσυνο για την ψυχή του νεκρού. Βράζουν σιτάρι σε καζάνι, πρέπει να είναι επτά ή εννιά κιλά.
Για να φτιάξουν τα κόλλυβα ρίχνουν στο σιτάρι τριμμένα καρύδια, λίγο αλάτι και τριμμένη φρυγανιά. Όλα μαζί τα ανακατεύουν κυκλικά. Πάνω σχηματίζουν έναν σταυρό με ζάχαρη και τον διακοσμούν με σταφίδες, ρόδι και καραμέλες. Στον Εσπερινό του Σαββάτου, πηγαίνουν στην εκκλησία ένα ταψί σιτάρι και ένα πιάτο. Φτιάχνουν ακόμη πέντε πρόσφορα από τα οποία τα δύο τα δίνουν στον παπά μαζί με ένα μπουκάλι κρασί άναμμα και ένα μπουκάλι λάδι. Τα άλλα δύο πρόσφορα τα δίνουν σ’ αυτούς που μοιράζουν τα κόλλυβα και το πέμπτο τα κρατάνε στο σπίτι για το τρισάγιο μαζί με τρία κεριά και ένα ποτήρι κρασί. Στα σαρανταήμερα πηγαίνουν ακόμη στην εκκλησία επτά λαμπάδες, από τις οποίες τις δύο τις περιφέρουν αναμμένες από χέρι σε χέρι στην εκκλησία οι πιστοί και τις τρεις λαμπάδες τις τοποθετούν στα ταψιά και τις άλλες δύο τις βάζουν στα μανουάλια. Πριν αρχίσει μνημοσυνα συγγενείς μοιράζουν κεριά τα οποία κρατούν αναμμένα σε όλη τη διάρκεια της δέησης. Στους πιστούς περιφέρουν και ένα μπουκάλι κρασί από το οποίο πίνουν όλοι από λίγο για τη συγχώρεση.
Μετά θα ακολουθήσει τραπέζι στο οποίο παρακάθονται μόνο όσοι έχουν ειδοποιηθεί από την οικογένεια. Το τραπέζι παλιότερα γίνονταν στο σπίτι του νεκρού . Όταν πίνουν κράσί δεν τσουγκρίζουν τα ποτήρια αλλά συγχωρούν τον νεκρό.
Στο ετήσιο μνημόσυνο ακολουθείται το ίδιο τυπικό.
Εκταφή ή ξεσταύρωμα
Πριν συμπληρωθεί πενταετία ή επταετία πρέπει να γίνει η εκταφή των οστών και ακολουθείται το τυπικό όπως και στα Σαράντα.
Αφού γίνει η εκταφή, μια γυναίκα μαζεύει προσεκτικά τα οστά σε μια λεκάνη και τα πλένει με νερό για να καθαρίσουν από το χώμα. Στη συνέχεια τα ξεπλένει με κρασί και βασιλικό και αφού τα σκουπίσει, τα τοποθετεί σε ένα ξύλινο κουτί. Στη συνέχεια στολίζουν το κουτί με λουλούδια και βασιλικό. Το κουτί το τοποθετούν στην εκκλησία του νεκροταφείου. Ο παπάς κάνει τρισάγιο και στη συνέχεια το τοποθετούν στο οστεοφυλάκιο.
Ακολουθεί τραπέζι όπως και στα Σαρανταήμερα.
Οι συγγενείς πηγαίνουν τακτικά στο νεκροταφείο και ανάβουν κερί στη μνήμη του αγαπημένου προσώπου τους.